Reddar kjæledyr i Ukraina

– Då er vi klar!

Det er grytidleg morgon når Guttormsen og dei andre frivillige startar dagen i byen Kharkiv nordaust i Ukraina. To bilar er fylt til randen med hunde- og kattemat.

Guttormsen lempar også inn skotsikre vestar, hjelmar og førstehjelpsutstyr. Dette er ein ganske annan kvardag enn jobben som netthandelsgründer i Oslo.

– På rundt halvparten av turane, så smell det i nærleiken, fortel han.

Turen i dag går nordaustover, nær grensa til Russland. Her ligg ei rekke landsbyar som blei frigjorde i september. Dei harde kampane har lagt store områder i ruinar. Fleire av landsbyane er nærmast folketomme.

– Svært mange har flykta, men der er gjerne nokre eldsjeler igjen som tar vare på mange av nabolagets dyr. Så vi drar ut og distribuerer fôr til dei ein gong i månaden, seier Guttormsen.

Teamet kjem fram til Valentina, ei eldre kvinne som har tatt vare på over 40 dyr, både hundar og kattar. Guttormsen og kollegaene reknar ut kor mykje mat ho treng den neste månaden, og sekk på sekk blir bore inn i det provisoriske hundepensjonatet som Valentina har laga i hagen.

Valentina kan knapt få takka dei nok.

– Eg gret på mine kne for at alle skulle overleve. Så sendte Gud folk. Dei frivillige hjelper veldig. Vi har overlevd med alle dyra, fortel ho med eit stort smil.

Valentina viser fram det utbomba huset. Straumen har vore vekke lenge allereie, og kjem neppe tilbake i løpet av vinteren. Inne er det både kaldt og mørkt. Med ei lommelykt får vi auge på ei kattemor med fire nyfødde nøst, som har krølla seg saman på eit teppe.

Store delar av taket og veggane er blåst vekk. Noko presenning held den verste vinteren ute, men den sure vinden bles like fullt rett gjennom heimen hennar.

Guttormsen fortel at dei er bekymra for korleis Valentina skal klare seg gjennom vinteren, men at ho nektar å forlate dyra.

– Ho seier at ho har eit skur som er heilt, så det skal gå bra. Så ho er innstilt på ein litt annan levestandard enn det vi er vant til i Norge, det kan ein jo trygt seie, seier han, og legg til at dei ofte har med litt varer og medisinar til Valentina også.

– Slike eldsjeler som ho, reddar jo liv.

Han går litt rundt i hundegarden og kosar med hundane som ular og bjeffar i kor. Valentina kjem til og begynner å dele ut mat.

– Vi reknar med at det grovt estimert er like mange hundar som har blitt heimlause av krigen som vi har hundar totalt i Norge, seier Guttormsen.

Ferda går vidare. Det er mange som ventar. Overalt der dei frivillige stansar, kjem det folk strøymande til for å få litt dyremat. Alle donasjonane blir sirleg ført ned i rekneskapen.

Maten dei leverer er enten donert frå Norge eller blir laga lokalt av Guttormsen sin ferske frivillige organisasjon NOR DOG animal rescue.

– Det som gir mest mat per krone vi får donert, er å produsere maten lokalt her i Kharkiv. Det er difor det er vår logo på så mange av sekkane. Fôret er produsert takka vere pengedonasjonar frå Norge, fortel han.

– Lokal produksjon støttar også den lokale arbeidsmarknaden, noko som absolutt trengst, seier Guttormsen.

Håpet er å starte sal av fôret også i Norge, og aller helst globalt.

– Dersom det blir overskot, skal alt gå til dyrevelferd i Ukraina, understrekar Guttormsen.

Guttormsen samarbeider med ei lokal gruppe frivillige, Dog Help Kharkiv UA. Eldsjelene bak den, Svitlana Bachurina og Pavel Khramtsov, har drive bistand retta mot dyr sidan krigens start.

– Dei brukte opp alt dei hadde av eigne midlar. Då dei gjekk tom for pengar, kunne dei ikkje fortsette den humanitære innsatsen. Så det eg har gjort, er å bidra slik at vi kan oppretthalde dette arbeidet.

Men jobben deira stansar ikkje med mat: Guttormsen og dei andre frivillige reddar også dyr ut frå krigssonene.

– Vi tar med oss dyr som vi evakuerer enten tilbake til familien som har flykta til andre stader i landet eller til nokon andre som kan ta vare på dei. Nokre gonger finn vi også nye familiar.

Dei baksar to schæferar inn i bur. Eigarane måtte flykte, så no skal hundane få nye familiar.

– Vi håper at det blir gode og varme heimar for dei. Men alt er betre enn å vere ute i vinterkulda, seier han, og lukkar bakdøra til eit bjeff frå schæferane.

For kjæledyr som ikkje lenger har ein heim, kan vinteren bli livsfarleg.

– Mange av eldsjelene som tar vare på dyra, blir no tvungne til å evakuere. Det betyr jo at dyra blir heimlause på nytt.

I tillegg gjer snøen og frosten det vanskelegare for dyra å finne mat.

– Det er ikkje ein veldig gunstig kombinasjon å vere underernært og skulle overleve i minusgrader. Så vi kan fort komme til våren 2023 kor snøen forsvinn og det dukkar opp tusenvis av omkomne hundar, seier han.

Guttormsen halar nye sekkar ut av varebilen.

– Det er det vi forsøker å gjere noko med, sjølv om det følast litt som å ause eit lekk skip med teskei fordi behovet for hjelp er så stort.

Han lempar hundefôret inn til ein utbomba kennel. Delar av taket er vekke, og også fleire av hundebura er skadde.

– Dette er ikkje eit militært mål. Det går ikkje an å forsvare eit angrep mot ein kennel, seier Guttormsen.

– Men slikt ser vi dessverre heile tida.

For Guttormsen og kollegaene jobbar i farlege område.

– Det har vore nokre episodar der det har vore litt nære på, og kor det smell tett på, seier Guttormsen, nokre deira private videoar viser tydeleg.

Ein av deira frivillige, Kiril Sirchenko (25) høyrer framleis dårleg etter at eit hotell dei budde på, blei bomba. Guttormsen var også til stades.

– Men ein kan jo ikkje la vere å gjere ting berre fordi det er en viss risiko involvert. Då vil det jo vere svært mange som ikkje får noko hjelp, seier Guttormsen.

Han understrekar at dei har tett kontakt med den ukrainske hæren og andre lokale kjelder, noko som bidrar til å minimere risikoen.

– At det kan smelle litt, synest eg ikkje er traumatisk i det heile tatt. Det som er belastande mentalt, det er jo å sjå alle dei triste skjebnane, å sjå alle menneska og dyra vi ikkje kan hjelpe.

Før krigen jobba han med IT døgnet rundt innan netthandel. Kontrasten kunne knapt ha vore større til hans nye kvardag her nær fronten i Ukraina.

– Kvifor i alle dagar driv du med dette?

– Hundar har vore noko spesielt for meg heilt sidan eg var born, og eg synest det er vanskeleg å sjå på korleis dyra har det her. Dette er kjæledyr, som er menneska sitt ansvar.

Han fortel at han nok er langt over gjennomsnittleg glad i dyr.

– Ja, eg ser jo på mine eigne hundar som borna mine. Eg har hatt kreft, så eg kan ikkje få born på konvensjonelt vis. Det er kanskje med på å forsterke mi verdsetting av dyr, forklarer Guttormsen, før han køyrer vidare til neste mottakar.

KRIGSSKADDE: Mange kjæledyr har blitt skadde av miner og granatsplintar. Foto: Privat / NOR DOG

Fleire gonger har teamet vore på plass så raskt etter kamphandlingane, at ingen andre humanitære arbeidarar har vore der før. Med andre ord, det kjem naudhjelp til dyra før menneska.

– Eg forstår godt at enkelte kan reagere. Det er jo mange som er heilt i vantru over at det kjem nokon for å hjelpe dyra når menneska gjerne skulle hatt mykje meir hjelp enn det dei får, seier Guttormsen, men fortel at omtrent alle tilbakemeldingane er positive.

– Folk blir så glade for at kjæledyra får hjelp. Mange kan knapt tru det. Dei får ofte tårer i auga over at det kjem nokon heilt ut hit for å hjelpe, og så i tillegg er det ein fyr frå eit anna land. Du kan jo tenke deg kor ofte dei som bur her, får besøk av ein nordmann, seier Guttormsen og ler.

– Det er mange som set pris på at hjelpa kjem utanfrå, noko som viser at dei ikkje står aleine i denne krigen.

Guttormsen har også kjøpt eit hus i Kharkiv. I huset skal dei frivillige bu, samt han sjølv i dei periodane han er i Ukraina. Den store hagen blir omgjort til ein midlertidig kennel for evakuerte dyr.

– Dette blir ein midlertidig stad der dei får ein trygg hamn inntil dei kan komme seg vidare.

– Kor lenge skal du fortsette med dette?

– Det er ikkje planlagt nokon slutt, vi skal halde på så lenge som mogleg. Eg ønskjer å få dette til å bli eit større, sjølvgåande prosjekt.

Han legg til at han ønskjer å nytte bakgrunnen innan netthandel til å få prosjektet til å vekse slik at stadig fleire krigsråka dyr kan få hjelp.

– Alle hundar er ulike, dei har unik personlegdom. Ho her knyt seg veldig sterkt, veldig fort, seier Guttormsen, og kosar med hunden.

– Det er jo veldig givande å drive med dette, så eg trur ikkje eg vil klare å finne ein meir meiningsfylt jobb. Arbeidet er så hyggeleg at det er lett å bli avhengig av, smiler Guttormsen frå Kharkiv.

Sjå videoen av Guttormsen og dei andre frivillige i aksjon: